قوانین طلاق ثلاث؛ بررسی حکم سه طلاقه در شیعه و اهل سنت
آیا تصور میکنید با سهبار گفتن کلمه طلاق توسط مرد در یک لحظه، همسرش به او حرام میشود؟ این یکی از بزرگترین باورهای غلط در حقوق خانواده ایران است. طلاق ثلاث یا همان ۳طلاقه در قانون مدنی ایران و فقه شیعه، شرایط بسیار سختگیرانهای دارد و با آنچه در فیلمها یا فقه اهل سنت میبینید، کاملاً متفاوت است. اگر میخواهید بدانید آیا واقعاً سهطلاقه شدهاید و راه بازگشت چیست، این مطلب دقیقترین راهنمای شماست.
در فقه شیعه و قوانین ایران، دیدگاه با تصور عمومی متفاوت است. اگر مرد سه بار کلمه طلاق را در یک مجلس بگوید، تنها یک طلاق بهحساب میآید (آن هم در صورت وجود شرایط). اما اگر سهطلاق در زمانهای جداگانه و با تشریفات خاص انجام شود، پس از سومین طلاق، زن «سهطلاقه» شده و بازگشت بدون ازدواج با شخص دیگر (محلل) ممکن نیست. در ادامه تمام جزئیات، از نقش محلل تا تفاوت فتواها را بررسی میکنیم.
طلاق ثلاث چیست و دقیقاً چه زمانی رخ میدهد؟
برخلاف تصور عموم، سه طلاقه شدن به این معنی نیست که مرد یکباره سه بار بگوید “تو را طلاق دادم”. از نظر قانون ایران (ماده ۱۰۵۷ قانون مدنی)، زن زمانی ۳طلاقه محسوب میشود که مراحل زیر دقیقاً طی شده باشد:
- مرد همسرش را طلاق دهد (طلاق اول).
- در ایام عده یا پس از عقد مجدد، به او رجوع کند (بازگشت به زندگی).
- مجدداً در زمانی دیگر او را طلاق دهد (طلاق دوم).
- دوباره رجوع کند یا عقد مجدد جاری شود.
- و برای بار سوم او را طلاق دهد (طلاق سوم).
تنها در این حالت است که طلاق سوم، طلاق ثلاث نامیده شده و زن بر مرد حرام میشود.
مشاوره متنی و صوتی با وکیل طلاق
دریافت مشاوره فوری در امور خانواده و زناشویی
تفاوت حیاتی: سه طلاقه در شیعه و فقه حنفی (اهل سنت)
بحثبرانگیزترین تفاوت حقوقی که باعث سردرگمی بسیاری از زوجین میشود، تفاوت در نحوه اجراست:
- سه طلاقه در فقه حنفی (اهل سنت): اگر مرد در یک مجلس، سه بار پشت سر هم بگوید “طلاق، طلاق، طلاق” یا بگوید “تو را سه طلاقه کردم”، اکثر فقهای اهل سنت معتقدند که پیوند زناشویی بلافاصله قطع شده و حکم ۳طلاقه جاری میشود.
- سه طلاقه در شیعه (قانون ایران): اگر مرد در یک مجلس هزار بار هم فریاد بزند “تو را سه طلاقه کردم”، تنها یک طلاق (آن هم در صورت وجود شرایط صحت طلاق مثل حضور دو شاهد عادل) واقع میشود. در فقه شیعه، تعدد طلاق نیاز به تعدد مجلس و رجوع در میان آنها دارد.
⚠️ هشدار مهم از پروندههای واقعی
در یک پرونده اخیر، زوجی از هموطنان اهل سنت ساکن تهران، طبق عادت عرفی، با سهبار گفتن کلمه طلاق در خانه تصور کردند که کار تمام است و زن خانه را ترک کرد. اما دادگاه خانواده طبق قانون حمایت خانواده (که بر اساس فقه شیعه تدوین شده)، این اقدام را تنها “یک طلاق” ثبت کرد.
نکته کلیدی: احوال شخصیه (ازدواج و طلاق) ایرانیان غیرشیعه طبق مذهب خودشان رسیدگی میشود، اما اثبات آن در دادگاههای ایران نیازمند طی کردن تشریفات قانونی دقیق است. بدون حکم دادگاه، هیچ اقدامی نکنید.
مُحَلِل کیست و چه نقشی در بازگشت دارد؟
یکی از مهمترین سوالات پس از وقوع طلاق سوم این است: آیا راهی برای بازگشت وجود دارد؟ در اینجا مفهوم فقهی و حقوقی «مُحَلِل» مطرح میشود. طبق اسلام و قانون مدنی، مردی که همسرش را سه بار طلاق داده، دیگر نمیتواند با او ازدواج کند، مگر اینکه زن با مرد دیگری (محلل) ازدواج کند.
شرایط دقیق محلل برای رفع حرمت
صرف عقد صوری با یک مرد دیگر، باعث حلال شدن زن به شوهر اول نمیشود. قانونگذار برای جلوگیری از بازی با احکام طلاق، شرایط سفت و سختی گذاشته است:
- عقد دائم: ازدواج زن با مرد دوم (محلل) باید حتماً عقد دائم باشد. صیغه (ازدواج موقت) پذیرفته نیست.
- رابطه زناشویی کامل: باید بین زن و همسر دوم، نزدیکی کامل صورت گیرد.
- جدایی واقعی: زن باید از همسر دوم به واسطه طلاق یا فوت جدا شود.
- سپری شدن عده: زن باید عده طلاق یا وفات همسر دوم را نگه دارد.
تنها پس از طی این مراحل است که شوهر اول میتواند مجدداً با همسر سابقش ازدواج کند. این سختگیری برای آن است که مردان از ابزار طلاق به راحتی و بدون فکر استفاده نکنند.
آیا هر سه طلاقی، طلاق ثلاث است؟ (نکته فنی وکیل)
یک نکته بسیار ظریف که حتی برخی حقوقدانان تازه کار به آن توجه نمیکنند، نوع طلاقهاست. برای اینکه حکم سه طلاقه جاری شود، طلاقها باید ویژگیهای خاصی داشته باشند.
اگر طلاق از نوع «خُلع» یا «مُبارات» (طلاق توافقی که زن چیزی میبخشد) باشد و زن در ایام عده به آنچه بخشیده رجوع نکند، طلاق بائن است و مرد حق رجوع ندارد. در این حالت، برای ازدواج مجدد نیاز به عقد جدید است. حال سوال اینجاست: آیا این طلاقها هم جزو آن سه بار حساب میشوند؟
پاسخ مثبت است، اما شرط اصلی «رجوع» یا «عقد مجدد» بین طلاقهاست. یعنی حتی اگر طلاق بائن باشد، اگر دوباره عقد کنند و دوباره طلاق بگیرند، شمارشگر طلاق فعال میشود و با رسیدن به عدد سه، حرمت حاصل میشود.
⚖️ رویه قضایی و متن قانون
ماده ۱۰۵۷ قانون مدنی (مبنای حرمت در طلاق ثلاث):
«زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفر بوده و مطلقه شده، بر آن مرد حرام میشود مگر اینکه به عقد دائم به زوجیت مرد دیگری درآمده و…»
نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه (شماره ۷/۳۴۸۱):
صرف نوشتن یا گفتن سه طلاق در یک مجلس، بدون رعایت فاصله زمانی و رجوع در بین آنها، موجبات حرمت ابدی (سهطلاقه شدن) را فراهم نمیکند و چنین طلاقی در حکم طلاق رجعی اول یا بائن (بر حسب مورد) خواهد بود.
حرمت ابدی: چه زمانی زن و شوهر برای همیشه حرام میشوند؟
شاید شنیده باشید که گاهی بازگشت حتی با محلل هم غیرممکن است. این حالت در فقه «حرمت موبد» نام دارد. اگر مردی همسر خود را ۹ بار طلاق دهد (به شرطی که ۶ بار آن طلاقِ عدی باشد)، آن زن برای همیشه بر آن مرد حرام میشود و حتی ازدواج با محلل هم نمیتواند راهی برای بازگشت باز کند. (ماده ۱۰۵۸ قانون مدنی).
البته رسیدن به ۹ طلاق در دنیای واقعی بسیار نادر است، اما دانستن آن نشاندهنده حساسیت بالای قانونگذار بر حفظ حرمت نهاد خانواده و جلوگیری از تبدیل شدن طلاق به یک بازیچه است.
مراحل اثبات سه طلاقه در دادگاه خانواده
در سیستم قضایی ایران، هیچ دفتری (محضری) حق ندارد طلاق سوم را بدون حکم قطعی دادگاه ثبت کند. پروسه به این صورت است:
- ارائه دادخواست: زوجین یا یکی از آنها باید دادخواست طلاق یا تنفیذ طلاق را به دادگاه ارائه دهند.
- بررسی سوابق: قاضی پروندههای قبلی طلاق و رجوعهای ثبت شده در شناسنامه را بررسی میکند.
- شهادت شهود: اگر رجوعها ثبت نشده باشند (که معمولاً در رجوع عادی اینطور است)، نیاز به شهادت شهود برای اثبات بازگشت به زندگی بین طلاقهاست.
- صدور حکم: در نهایت دادگاه حکم میدهد که این طلاق، مرتبه سوم است و آثار طلاق ثلاث بر آن بار میشود.
پیامدهای طلاق ثلاثه (اجتماعی و روانی)
جدای از مباحث حقوقی، طلاق ثلاث معمولاً پایان قطعی یک رابطه پر تنش است. از نظر روانشناسی، زوجینی که به مرحله سه بار طلاق میرسند، معمولاً در یک چرخه معیوب «قهر و آشتی» گرفتار شدهاند که نه توانایی حل مسئله دارند و نه توانایی دل کندن.
فشار اجتماعی: در جوامع سنتیتر، برچسب «سهطلاقه» میتواند بار سنگینی برای زن داشته باشد. همچنین الزام به ازدواج با «محلل» برای بازگشت، در فرهنگ امروز ایران تقریباً غیرممکن و از نظر اجتماعی بسیار نکوهیده است. بنابراین، عملاً طلاق سوم در ایران به معنای خداحافظی همیشگی است.
فشار اقتصادی: با وقوع طلاق سوم، مهریه به نرخ روز باید فوراً و به طور کامل پرداخت شود (اگر قبلاً پرداخت نشده باشد) و حق نفقه زن نیز ساقط میشود، مگر زن باردار باشد.
منبع قانونی مرتبط:
“ماده ۱۰۵۸ قانون مدنی: زن هر شخص که به نه طلاق که شش تای آن عدی است مطلقه شده باشد بر آن شخص حرام موبد میشود.”
نتیجهگیری: طلاق بدون بازگشت
در نهایت پاسخ به سوال سه طلاقه چیست؟ این است: این یک مکانیزم حقوقی بازدارنده است تا زوجین قدر زندگی مشترک را بدانند و طلاق را بازیچه نکنند. در فقه شیعه و قانون ایران، این اتفاق حاصل یک پروسه طولانی از ۳ بار ازدواج و طلاق است، نه یک جمله خشمگینانه در دعوا.
باید در نظر داشت که طلاق ثلاثه نباید یک اقدام هیجانی باشد. اگر در مرحله طلاق اول یا دوم هستید، حتماً از مشاورههای روانشناسی و حقوقی استفاده کنید تا کار به مرحله غیرقابل بازگشت نرسد. بهتر است قبل از هر اقدامی از راهنمای طلاق به طور کامل مطلع شوید.
سوالات متداول در خصوص طلاق ثلاث
سه طلاقه چیست و چه شرایطی برای آن وجود دارد؟
در قانون ایران (فقه شیعه)، سه طلاقه زمانی رخ میدهد که زن و شوهر سه بار جداگانه طلاق بگیرند و در بین طلاق اول و دوم، رجوع (بازگشت) کرده باشند. صرفاً گفتن ۳ بار کلمه طلاق در یک لحظه، زن را سهطلاقه نمیکند و فقط حکم یک طلاق را دارد.
تفاوت طلاق ثلاث در شیعه و سنی (فقه حنفی) چیست؟
تفاوت اصلی در «توالی» است. در فقه اهل سنت، گفتن سه بار طلاق در یک مجلس باعث حرمت و جدایی قطعی میشود. اما در قانون ایران (شیعه)، سه طلاق در یک مجلس باطل است (یا نهایتاً یک طلاق حساب میشود) و برای سه طلاقه شدن نیاز به ۳ بار طلاق و رجوع در زمانهای مختلف است.
آیا سه طلاقه در اهل سنت راه بازگشت دارد؟
خیر، در فقه اهل سنت اگر سه طلاق (حتی در یک مجلس) واقع شود، زن بر مرد حرام ابدی میشود و حق رجوع وجود ندارد. تنها راه بازگشت، ازدواج زن با مرد دیگر (محلل)، نزدیکی، و سپس طلاق گرفتن از اوست.
شرایط "محلل" برای بازگشت به زندگی چیست؟
برای حلال شدن زن به شوهر اولش پس از سه طلاقه، زن باید با مرد دیگری (محلل) به صورت عقد دائم ازدواج کند و رابطه زناشویی کامل (نزدیکی) صورت گیرد. پس از طلاق از همسر دوم و سپری شدن عده، میتواند دوباره با شوهر اول ازدواج کند.
دادگاه ایران با سه طلاقه اهل سنت چگونه برخورد میکند؟
طبق قانون «رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیرشیعه»، دادگاههای خانواده ایران برای هموطنان اهل سنت، بر اساس فقه مذهب خودشان رای صادر میکنند. بنابراین اگر طبق مذهبشان سه طلاقه محسوب شوند، دادگاه ایران نیز آن را تایید و ثبت میکند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه