چرا مسئولیت اجتماعی یا CSR شرکت ها مهم است؟

در دنیای امروز کسب‌وکارها تنها به دنبال افزایش سود نیستند. شرکت‌های پیشرو متوجه شده‌اند که بدون توجه به تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی خود، نمی‌توانند در درازمدت همچنان موفق باشند. حال سوال اینجاست که نمونه مسئولیت اجتماعی شرکت کئام‌ها هستند و چرا این‌قدر اهمیت دارد؟ اگر به دنبال درک جامع از اینکه CSR چیست و چگونگی تأثیر آن بر برندها هستید، این مقاله برای شما آماده شده است.

مسئولیت اجتماعی چیست؟ تعریف کامل و دقیق CSR

مسئولیت اجتماعی یا CSR چیست؟ این مسئولیت شرکت‌ها (Corporate Social Responsibility) یا به اختصار CSR است که درواقع پاسخ سوال CSR مخفف چیست؟ است که این مفهوم نشان‌دهنده تعهد شرکت‌ها به فعالیت‌هایی است که تأثیر مثبتی بر جامعه، محیط‌زیست و اقتصاد دارند. CSR به این معناست که شرکت‌ها فقط به دنبال سودآوری نیستند، بلکه در قبال جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کنند نیز مسئولیت دارند.

رعایت اصول کلیدی، یک مسئولیت همگانی و اجتماعی!

شفافیت و اخلاق کسب‌وکار –  رعایت استانداردهای اخلاقی و جلوگیری از فساد در آموزش مدیریت پروژه

حفاظت از محیط‌زیست –  کاهش تولید آلاینده‌ها و مدیریت بهینه منابع طبیعی

حمایت از جوامع محلی  – مشارکت در فعالیت‌های خیریه و اجتماعی

ایجاد محیط کاری مناسب –  ارائه حقوق منصفانه و رعایت عدالت سازمانی

مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها برای کسب و کار آنها

1. ایجاد تصویری مثبت از برند= مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند از شرکت‌هایی که مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها را رعایت می‌کنند خرید کنند که به جامعه اهمیت بیشتری می‌دهند.
2. افزایش رضایت و وفاداری مشتریان= مشتریان به برندهای مسئول اجتماعی اعتماد بیشتری دارند و با خیال آسوده‌تر خرید می‌کنند.
3. کاهش هزینه‌های عملیاتی= حال که می‌دانید CSR چیست، اجرای این سیاست‌ها می‌تواند هزینه‌های اضافی را کاهش دهد. (هزینه‌های اضافی به هزینه‌هایی گفته می‌شود که به دلیل عدم مدیریت مناسب منابع، نادیده گرفتن اصول زیست‌محیطی و اجتماعی، یا فرآیندهای ناکارآمد به‌طور غیرضروری به وجود می‌آیند.)
4. جذب سرمایه‌گذاران و استعدادهای برتر= بسیاری از سرمایه‌گذاران و نیروهای کار حرفه‌ای به دنبال شرکت‌هایی با تعهدات اجتماعی بالا هستند.

انواع مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها: نگاهی به ابعاد مختلف CSR

مسئولیت‌های اجتماعی را می‌توان در چهار دسته اصلی طبقه‌بندی کرد. در ادامه این ابعاد را با مثال‌های واقعی بررسی می‌کنیم. هر یک از این دسته‌ها به جنبه‌های مختلف فعالیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی شرکت‌ها و سازمان‌ها پرداخته و تأثیرات مستقیمی بر جامعه و محیط دارند. این ابعاد می‌توانند به شکل‌های مختلفی در سازمان‌ها پیاده‌سازی شوند و منافع متعددی به همراه داشته باشند.

1. مسئولیت اجتماعی زیست‌محیطی: اهمیت توجه به محیط‌زیست

شرکت‌ها نقش مهمی در کاهش آلودگی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش ضایعات دارند. آن‌ها با اتخاذ سیاست‌های زیست‌محیطی پایدار نه تنها به حفظ منابع طبیعی کمک می‌کنند بلکه به بهبود کیفیت زندگی جامعه نیز می‌پردازند. این اقدامات باعث می‌شود که شرکت‌ها به عنوان الگوهای مثبت در جامعه شناخته شوند و تأثیرات مثبت بلندمدتی بر محیط‌زیست و اقتصاد داشته باشند. آنها با این کار حتی اعتماد بیشتری نیز برای خودشان جلب می‌کنند.

نمونه مسئولیت اجتماعی شرکت: تسلا با توسعه خودروهای برقی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک یکی از نمونه‌های موفق CSR زیست‌محیطی و استراتژی توسعه پایدار است.

2. مسئولیت اجتماعی اقتصادی: اجرای کسب‌وکار به شیوه‌ای عادلانه و پایدار

مسئولیت اجتماعی شرکت‌هایی که به اقتصاد پایدار اهمیت می‌دهند سیاست‌های مالی شفاف دارند و از کسب‌وکارهای محلی نیز حمایت می‌کنند. این شرکت‌ها به دنبال افزایش ارزش اقتصادی برای جامعه هستند و از طریق ایجاد اشتغال و حمایت از نوآوری‌های محلی به رشد اقتصادی منطقه کمک می‌کنند. همچنین، آن‌ها با رعایت اصول اخلاقی و جلوگیری از سوءاستفاده به ایجاد یک محیط کسب‌وکار عادلانه و پایدار می‌پردازند که به نفع همه افراد ذینفع است.

مثال: برند گوگل با تخصیص بودجه برای تحقیقات علمی و آموزش دیجیتال در حوزه CSR اقتصادی فعالیت می‌کند.

3. مسئولیت اجتماعی اخلاقی: توجه به حقوق کارکنان و مشتریان

رفتار عادلانه با کارمندان، عدم تبعیض و رعایت اصول اخلاقی در زنجیره تأمین از ویژگی‌های دیگر CSR چیست، است. شرکت‌هایی که به این اصول پایبندند، محیط کاری منصفانه و ایمن ایجاد کرده و به رفاه کارکنان توجه ویژه‌ای دارند آن‌ها با رعایت حقوق مصرف‌کنندگان، ارائه اطلاعات شفاف درباره محصولات و خدمات و تضمین کیفیت اعتماد مشتریان را جلب می‌کنند. این رویکرد نه‌تنها اعتبار شرکت را افزایش می‌دهد، بلکه موجب ایجاد روابط پایدار با کارکنان و سهامداران نیز می‌شود.

نمونه مسئولیت اجتماعی شرکت: پاتاگونیا یکی از برندهایی است که در تمام زنجیره تولید خود از مواد پایدار و نیروی کار منصفانه استفاده می‌کند.

4. مسئولیت اجتماعی بشردوستانه: کمک به جوامع نیازمند

تمامی شرکت‌ها می‌دانند که CSR مخفف چیست و چه مفهومی دارد و در این راستا  می‌توانند با اهدای بودجه، برگزاری رویدادهای خیریه و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در حوزه‌های بشردوستانه فعالیت کنند. این اقدامات شامل کمک‌های مالی به سازمان‌های خیریه، تأمین منابع آموزشی برای کودکان محروم و حمایت از برنامه‌های بهداشتی در مناطق کم‌برخوردار است. همچنین، برخی شرکت‌ها کارکنان خود را به مشارکت در فعالیت‌های داوطلبانه تشویق می‌کنند تا تأثیرات مثبت اجتماعی بیشتری ایجاد کنند. چنین عملکردهایی علاوه بر کمک به بهبود شرایط زندگی افراد نیازمند باعث تقویت تصویری مثبت از برند و افزایش تعهد اجتماعی شرکت‌ها نیز می‌شود.

نمونه مسئولیت اجتماعی شرکت: کوکاکولا با اجرای برنامه‌های تأمین آب آشامیدنی در کشورهای فقیر، به بهبود شرایط زندگی مردم کمک کرده و یک برندسازی انجام است.

هفت اصل اساسی در مسئولیت اجتماعی شرکتی

بر اساس استاندارد بین‌المللی ISO 26000، مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها  باید بر پایه هفت اصل اساسی بنا شود. این اصول نه‌تنها به سازمان‌ها کمک می‌کنند که تعامل مؤثرتری با ذی‌نفعان داخلی و خارجی داشته باشند، بلکه موجب ایجاد اعتماد عمومی، شفافیت عملیاتی و توسعه پایدار در سطح کلان می‌شوند. رعایت این اصول می‌تواند تضمین‌کننده مشروعیت اخلاقی و موفقیت بلندمدت برندها باشد.

اصالت، پاسخگویی و شفافیت (Accountability & Transparency)

سازمان‌ها در قبال آثار مثبت و منفی تصمیم‌ها و عملکرد خود نسبت به جامعه، محیط‌زیست، کارمندان و سایر ذی‌نفعان باید پاسخگو باشند. شفاف‌سازی اطلاعات، گزارش‌گری دقیق و ارائه مستندات عملکرد اجتماعی از جمله الزامات این اصل است. در واقع، سازمانی که مسئولیت اجتماعی را جدی می‌گیرد، نه‌تنها از نظر قانونی بلکه از منظر اخلاقی نیز خود را موظف به ارائه گزارش‌های صادقانه به جامعه می‌داند. این اصل یکی از ارکان هفت‌گانه در استانداردهای بین‌المللی مسئولیت اجتماعی یا CSR محسوب می‌شود و تضمین‌کننده اعتماد عمومی است.

رفتار اخلاقی و احترام به حقوق ذی‌نفعان (Ethical Behaviour & Respect for Stakeholders)

رفتار اخلاقی فراتر از رعایت الزامات قانونی است؛ یعنی تعهد به اصول انسانی، انصاف، صداقت و عدالت در تمامی سطوح سازمانی. از طرفی، احترام به حقوق گروه‌های مختلف مانند کارکنان، مشتریان، تأمین‌کنندگان، جوامع محلی و سهام‌داران باعث تقویت وفاداری و تعامل پایدار خواهد شد. در این اصل، سازمان‌ها باید با شناخت نیازها و نگرانی‌های ذی‌نفعان، در جهت تأمین منافع متقابل گام بردارند. توجه به اصل انصاف یکی از پایه‌های اصلی موفقیت مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در ایران به شمار می‌آید.

چگونه یک برنامه مسئولیت اجتماعی موفق ایجاد کنیم؟

برای اجرای یکCSR موثرشرکت‌ها باید برنامه‌ریزی استراتژیک داشته باشند. در این بخش، مراحل کلیدی ایجاد یک استراتژی CSR موفق را بررسی می‌کنیم.

1. تحلیل نیازها= شناسایی مسائل و نیازهای اجتماعی و زیست‌محیطی که شرکت می‌تواند در آن مشارکت کند.
2. تعیین اهداف مشخص= تدوین برنامه‌هایی که تأثیر مثبت و ملموسی بر جامعه داشته باشد.
3. اجرای سیاست‌های CSR= پیاده‌سازی برنامه‌هایی که عملی و موثر باشند برای دستیابی به اهداف تعیین‌شده.
4. اندازه‌گیری نتایج= بررسی تأثیر مثبت یا منفی برنامه‌ها و ایجاد تغییرات به سوی اهداف مثبت در صورت نیاز.

موانع و مشکلات اجرای CSR

باوجود مزایای زیاد این حوزه اجرای CSR بدون چالش نیست. برخی شرکت‌ها صرفاً برای بهبود تصویر خود CSR  نمایشی انجام می‌دهند که هیچ تأثیر واقعی بر جامعه ندارد.

برای تشخیص واقعی بودن مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها می‌توان به چند عامل کلیدی توجه کرد. بررسی گزارش‌های شفافیت مالی یکی از راه‌های ارزیابی صداقت شرکت‌ها در اجرای برنامه‌های CSR چیست،  است. همچنین، مطالعه برنامه‌های اجرایی و ارزیابی تأثیر واقعی آن‌ها بر جامعه نشان می‌دهد که آیا این اقدامات صرفاً تبلیغاتی هستند یا تغییری مثبت ایجاد می‌کنند. در نهایت، بررسی اعتبار سازمان‌های ارزیاب که عملکرد مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها را تحلیل می‌کنند، می‌تواند به درک دقیق‌تری از میزان تعهد یک کسب‌وکار به CSR کمک کند.

مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در ایران: فرصت‌ها و چالش‌ها

در ایران، مفهوم «مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها» هرچند ریشه‌هایی در سنت‌ها و فرهنگ ایرانی چون وقف و قرض‌الحسنه دارد، اما به‌صورت مدرن و ساختاریافته هنوز در مرحله رشد و بلوغ است. بسیاری از کسب‌وکارهای ایرانی هنوز نگاه تبلیغاتی یا مناسبت‌محور به این موضوع دارند و آن را بخشی از وظایف اصلی خود تلقی نمی‌کنند. با این حال، تغییرات در رفتار مصرف‌کننده و رشد شبکه‌های اجتماعی، شرکت‌ها را به سمت تعهد بیشتر به توسعه‌ی پایدار سوق داده است.

“The findings indicate that Corporate Social Responsibility (CSR) in Iran is still in its infancy. Many organizations lack a clear strategy and structured policies regarding CSR. From the employees’ perspective, while there is awareness of CSR concepts, practical implementation remains weak due to limited top management commitment and unclear governmental regulations.”

ترجمه فارسی: «یافته‌ها نشان می‌دهد که مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CSR) در ایران هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد. بسیاری از سازمان‌ها فاقد استراتژی مشخص و سیاست‌های ساختاریافته برای اجرای CSR هستند. از دیدگاه کارکنان، هرچند آگاهی نسبت به مفاهیم CSR وجود دارد، اما اجرای عملی آن به دلیل ضعف در تعهد مدیریت ارشد و نبود چارچوب قانونی شفاف در سطح دولت، بسیار محدود است.»

منبع : (Nejati & Ghasemi, 2012 – ResearchGate)

بر اساس نتایج مطالعات منتشرشده در ResearchGate، عمده کارکنان ایرانی باور دارند که اگر شرکت‌ها بخواهند در بازار رقابت کنند و جایگاه پایداری به‌دست آورند، باید اصول هفت‌گانه مسئولیت اجتماعی را به‌عنوان بخشی از استراتژی کلان خود بپذیرند و از شکل سنتی فراتر روند. برای همین است که امروزه طراحی و اجرای برنامه‌های جامع مسئولیت اجتماعی یا CSR، دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی است که بر موفقیت و تصویر برند در ایران اثر مستقیم دارد.

نتیجه‌گیری: آیا کسب‌وکار شما آماده اجرای مسئولیت اجتماعی است؟

دانستیم که CSR مخفف چیست و نمونه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها نه‌تنها به بهبود جامعه کمک می‌کند، بلکه یک مزیت رقابتی و عاملی برای موفقیت پایدار طرح کسب وکار محسوب می‌شود. اجرای تکنیک‌های CSR می‌تواند باعث افزایش اعتماد عمومی، تقویت برند و ایجاد ارزش اقتصادی و اجتماعی شود. اکنون بهترین زمان برای اقدام و سرمایه‌گذاری در یک آینده پایدار است.