انواع تصرف عدوانی: بررسی موارد حقوقی و کیفری
تصرفات عدوانی یک مسأله پیچیده در حقوق است که ممکن است برای بسیاری از افراد ناآشنا به نظر برسد. این اصطلاح به مواردی اشاره دارد که فردی بدون مجوز قانونی یا اجازه صاحب ملک، آن را تصرف میکند. در این مقاله به بررسی انواع مختلف این تصرف خواهیم پرداخت، از جمله تصرف عدوانی کیفری و حقوقی، و همچنین نحوه مقابله با آن از نظر قانونی. البته به مسائل خاصی مانند تصرف عدوانی در ملک مشاع، تصرف عدوانی زمین، تصرف عدوانی کتاب و اینکه آیا ممکن است تصرف عدوانی مجدد اتفاق بیفتد نیز پرداخته خواهد شد.
تصرف عدوانی چیست؟
در پاسخ به سوال تصرف عدوانی چیست باید گفت که عدوانی به معنای تصرف غیرقانونی یک ملک یا شیء است که در دست دیگران قرار دارد. این تصرف ممکن است در قالب مسکن، زمین، ملک یا حتی اشیاء مختلف مانند کتاب‌ها و تجهیزات باشد. اگر فردی بدون اجازه مالک، ملک یا شیء‌ای را در اختیار بگیرد و آن را نگه دارد، این عمل به عنوان تصرف عدوانی شناخته می‌شود.
خداوند متعال در قرآن کریم در آیه 118 سوره بقره می‌فرمایند:
“وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ“
“و اموال يكديگر را به ناروا مخوريد و آن را به عنوان رشوه به حكّام مدهيد تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخوريد، در حالى كه مى‌دانيد (گناه است).”
تصرف عدوانی کیفری: جرایم و پیگیری‌های قانونی
تصرف عدوانی کیفری نوعی از تصرف است که نه تنها حقوق مالک را نقض میکند، بلکه ممکن است شامل رفتارهای مجرمانه نیز باشد. به عبارت دیگر، اگر فردی با استفاده از زور یا تهدید ملک یا چیزی را تصرف کند این نوع تصرف به عنوان جرم کیفری تلقی می‌شود.
آیا می‌توان این نوع تصرف را پیگیری قانونی کرد؟ بله، شخصی که تصرف عدوانی کیفری مرتکب شده باشد، میتواند تحت پیگرد قانونی قرار گیرد. مجازات‌های مربوط به تصرف عدوانی کیفری ممکن است شامل جریمه‌های مالی، حبس یا بازگرداندن ملک به مالک اصلی باشد.
قوانین مربوط به تصرف عدوانی کیفری
یکی از مواد قانونی مرتبط با تصرف عدوانی کیفری در قانون مجازات اسلامی ایران، ماده 690 ( بخش تعزیرات) است:
هرکس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، زرع و امثال آن، اقدام به تصرف عدوانی، مزاحمت یا ممانعت از حق در اراضی، املاک، مزارع، باغ‌ها، منابع آب یا سایر املاک متعلق به دیگری کند، علاوه بر رفع تصرف، به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.
در بسیاری از موارد، آگاهی از قرارداد مشارکت در ساخت نیز میتواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرده و حقوق مالکین و سازندگان را به‌صورت دقیق مشخص کند.
بر اساس این ماده:
- تصرف عدوانی کیفری زمانی رخ می‌دهد که فردی عمدی و آگاهانه با اقداماتی فیزیکی مانند دیوارکشی، تغییر مرز و تخریب نشانه‌های مالکیت، اقدام به تصرف غیرقانونی ملک دیگری کند.
- در این نوع تصرف، جرم جنبه عمومی دارد و پیگیری آن نیاز به اثبات سوءنیت متهم دارد.
- مجازات آن شامل رفع تصرف و حبس از یک ماه تا یک سال است.
تصرف عدوانی حقوقی: تفاوت‌ها و ویژگی‌ها
تصرف عدوانی حقوقی یکی از انواع تصرف است که از منظر قانون مدنی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این نوع از تصرف، فرد بدون اجازه صاحب ملک آن را در اختیار می‌گیرد اما هیچ گونه جرم کیفری مرتکب نمی‌شود. در واقع در تصرف عدوانی حقوقی، بیشتر به حقوق مالک در برابر فرد تصرف‌کننده پرداخته می‌شود.
اگر شما در مواجهه با این نوع تصرف قرار دارید، چه اقداماتی باید انجام دهید؟ اولین گام این است که نسبت به ثبت شکایت قانونی اقدام کنید. به یاد داشته باشید که اقدامات حقوقی معمولاً نیازمند زمان و مستندات قابل قبولی است.
قوانین تصرف عدوانی حقوقی
یکی از مواد قانونی مرتبط با تصرف عدوانی حقوقی در قانون آیین دادرسی مدنی ایران ماده 158 است. این ماده پایه و اساس دعاوی تصرف عدوانی حقوقی است که در دادگاه‌های حقوقی مورد استناد قرار می‌گیرد. در این ماده آمده است که:
“دعوای تصرف عدوانی عبارت است از: ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او، مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده است و خواهان اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست میکند.”
بر اساس این ماده:
- تصرف عدوانی حقوقی زمانی مطرح می‌شود که شخصی بدون رضایت متصرف قبلی، ملک یا مال غیرمنقول را تصرف کند.
- نیازی به بررسی مالکیت نیست و صرفاً تصرف پیشین فرد و عدوانی بودن تصرف جدید ملاک است.
- متصرف سابق میتواند از دادگاه بازگرداندن ملک یا مال غیرمنقول را درخواست کند.
تصرف عدوانی در ملک مشاع
تصرف عدوانی در ملک مشاع یکی از مسائلی است که بسیاری از افراد با آن مواجه می‌شوند. این نوع تصرف زمانی رخ می‌دهد که چند نفر به صورت مشترک مالک یک ملک باشند و یکی از آنها بدون اجازه دیگران، بخشی از آن ملک را تصرف کند. در این موارد تصرفات ممکن است پیچیده‌تر از آن چیزی باشد که به نظر می‌آید. در ملک مشاع، هیچ شریکی حق تصرف انحصاری ندارد و در صورت تخلف، سایر مالکان می‌توانند شکایت کنند. راه‌حل قانونی برای مقابله با تصرف دعوانی ملک مشاع، درخواست تفکیک یا اجاره سهم از طریق دادگاه است.
مثال از تصرف عدوانی در ملک مشاع
- احداث دیوار بدون رضایت شرکا: دو برادر مالک زمین مشاعی هستند. یکی بدون اجازه دیگری، بخشی از زمین را دیوارکشی کرده و تصرف میکند. این اقدام تصرف عدوانی ملک مشاع محسوب شده و شریک تجاری دیگر میتواند از طریق دعوای حقوقی اقدام کند.
- اجاره دادن ملک مشاع: چند نفر مالک یک مغازه هستند و تنظیم قرارداد اجاره ملکی انجام داده‌اند . یکی از آنها بدون اجازه سایر شرکا، مغازه را اجاره داده و اجاره‌بها را خود دریافت میکند. سایر شرکا می‌توانند از طریق طرح دعوای تصرف عدوانی حقوقی شکایت کنند.
- فروش غیرقانونی سهم دیگران: سه نفر یک خانه دارند. یکی از آنها بدون اجازه شرکا، کل خانه را فروخته و خریدار را ساکن میکند. سایر شرکا می‌توانند از دادگاه رفع تصرف و بازگرداندن حق خود را درخواست کنند.
تصرف‌های عدوانی زمین: علل و راه‌حل‌ها
تصرف عدوانی زمین ممکن است در موقعیت‌های مختلفی اتفاق بیفتد. یکی از دلایل اصلی تصرف عدوانی زمین، نبود سند رسمی یا عدم ثبت صحیح مالکیت است. در چنین مواقعی افراد ممکن است زمینهای آزاد یا غیرقابل شناسایی را تصرف کنند.
از جمله دلایل دیگر می‌توان به عدم آگاهی از قوانین زمین‌داری یا تصرف اراضی دولتی اشاره کرد. در این موارد، مقامات قانونی ممکن است از طریق دادگاه‌ها اقداماتی برای بازپس‌گیری زمین‌ها انجام دهند.
اگر شما مالک زمین باشید و شخصی بدون اجازه آن را تصرف کند، نخستین قدم برای مقابله با تصرف عدوانی زمین این است که مدارک مالکیت خود را جمع‌آوری کرده و شکایت قانونی ثبت کنید.
راهکارهای پیشگیری از تصرف عدوانی
برای جلوگیری از بروز تصرف عدوانی و حفظ حقوق مالکیت، می‌توان اقدامات زیر را مد نظر قرار داد:
نظارت مستمر بر ملک:
بازدیدهای دوره‌ای از ملک و اطمینان از عدم حضور افراد غیرمجاز میتواند از تصرفات غیرقانونی جلوگیری کند.
نصب تابلوهای هشداردهنده:
قرار دادن تابلوهایی با مضمون “ملک شخصی” یا “ورود ممنوع” میتواند به عنوان هشداری برای افراد سودجو عمل کند.
حصارکشی مناسب:
ایجاد دیوار یا فنس در اطراف ملک، دسترسی غیرمجاز را محدود کرده و احتمال تصرف را کاهش می‌دهد.
نگهداری اسناد مالکیت در محل امن:
حفظ و نگهداری مدارک مالکیت در مکانی امن و در دسترس، در صورت بروز اختلاف، اثبات حقوق مالک را تسهیل میکند.
مشاوره با وکیل متخصص:
در صورت مشاهده نشانه‌هایی از تصرف غیرقانونی، مشورت با وکیل مجرب در زمینه دعاوی ملکی میتواند به اقدامات قانونی سریع و مؤثر کمک کند.
با رعایت این نکات، می‌توان احتمال وقوع تصرف عدوانی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد و از حقوق مالکیت خود محافظت نمود.
تصرف‌های عدوانی کتاب: آیا این هم میتواند موضوع حقوقی باشد؟
تصرف عدوانی کتاب یک مسأله جالب است که ممکن است بسیاری از افراد به آن توجه نداشته باشند. اگر شخصی کتابی را از دیگران بگیرد و بدون اجازه آن را نگه دارد یا استفاده کند، این عمل در واقع تصرف عدوانی کتاب است.
در این موارد اگر صاحب کتاب بخواهد کتاب خود را پس بگیرد و یا تصرف کتاب موجب ضرر مالی یا معنوی شده باشد، مالک میتواند از طریق قانونی استرداد ( بازپس‌گیری) آن را درخواست کند. البته در اینجا شاید شرایط پیچیده‌تر از تصرف اموال بزرگ نباشد، اما همچنان نیاز به توجه دارد.
مثال‌هایی از تصرف عدوان کتاب
عدم بازگرداندن کتاب امانتی: فردی از دوست خود کتابی را قرض گرفته اما پس از درخواست مالک، آن را پس نمی‌دهد.
تصرف کتاب‌های کتابخانه: کسی کتابی را از کتابخانه عمومی برداشته و بدون ثبت یا تمدید، آن را نزد خود نگه می‌دارد.غصب و فروش کتاب: فردی کتاب متعلق به دیگری را به نام خود معرفی کرده یا آن را بدون اجازه به شخص دیگری می‌فروشد.
تصرف‌های عدوانی مجدد: شرایط و مشکلات آن
تصرف عدوانی مجدد به معنای بازگشت یک فرد به ملک یا شیء‌ای است که قبلاً آن را تصرف کرده است. این نوع تصرف میتواند مشکلات حقوقی و اجتماعی زیادی ایجاد کند. برای مثال، اگر فردی قبلاً یک ملک را تصرف کرده و بعد از تصمیم دادگاه مجبور به ترک آن شده باشد، اما دوباره به همان ملک بازگردد این عمل به عنوان تصرف عدوانی مجدد محسوب می‌شود.
در چنین شرایطی مالک میتواند مجدداً شکایت کرده و خواستار بازگشت ملک خود باشد. البته اثبات تصرف عدوانی مجدد نیازمند شواهد کافی است.
نتیجه‌گیری: اهمیت آگاهی از تصرفات عدوانی و اقدامات قانونی آن
تصرفات عدوانی میتواند در هر زمینهای اتفاق بیفتد و برای هر فردی پیش آید. آگاهی از انواع آن و راه‌های مقابله با آن میتواند به شما کمک کند تا از حقوق خود دفاع کنید. چه تصرف حقوقی باشد و چه کیفری، در هر صورت شما نیاز به مشاوره و اقدام قانونی خواهید داشت.
با دانستن مراحل قانونی، آشنایی با مفهوم تصرف عدوانی چیست و استفاده از مشاوره متخصص، می‌توانید از وقوع این مسائل جلوگیری کرده و در صورت بروز آن، اقدامات مناسب را انجام دهید.
سوالات متداول درباره اینکه تصرف عدوانی چیست؟
تصرف عدوانی کیفری چه تفاوتی با تصرف عدوانی حقوقی دارد؟
تصرف عدوانی کیفری به نقض قوانین با استفاده از زور یا تهدید اشاره دارد، در حالی که تصرف عدوانی حقوقی بیشتر به نقض حقوق مالک در چارچوب قانونی مربوط می‌شود.
چگونه می‌توان تصرف عدوانی در ملک مشاع را پیگیری کرد؟
در صورت تصرف عدوانی در ملک مشاع، باید شکایت حقوقی ثبت کرده و از طریق دادگاه برای تقسیم یا بازپس‌گیری ملک اقدام کنید.
تصرف عدوانی زمین چه مشکلات حقوقی ایجاد میکند؟
تصرف عدوانی زمین میتواند به مشکلات قانونی و مالی منجر شود، از جمله نیاز به مستندات معتبر و پیگیری از طریق دادگاه برای بازگرداندن مالکیت.
آیا تصرف عدوانی کتاب هم موضوع حقوقی است؟
بله، اگر فردی کتابی را بدون اجازه صاحب آن تصرف کند، این عمل نیز میتواند به عنوان تصرف عدوانی و نقض حقوق مالک محسوب شود.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه